ახალი შუამთის მონასტერი მე-16 საუკუნეში ხახულის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ხატის სახელზე ლევან კახთა მეფის მეუღლის, თინათინ დედოფლის მიერ არის დაარსებული. მონასტერმა, ხახულის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ხატის მნიშვნელობის გამო, კახეთში ღვთისმშობლის სახელზე აგებულ სავანეთა შორის უპირველესი ადგილი დაიკავა. 1926 წელს ბოლშევიკურმა მთავრობამ დახურა მონასტერი და გახსნა დასასვენებელი სახლი, რომელიც მეორე მსოფლიო ომის დროს უპატრონო ბავშვთა სახლად გადაკეთდა. მე-20 საუკუნის 80 - იან წლებში აქ ტურბაზის გახსნა იგეგმებოდა.
1990 წელს ახალი შუამთის მონასტერი დაუბრუნდა საქართველოს ეკლესიას, 1995 წლიდან კი, აბბა ალავერდელი მიტროპოლიტი დავითის ლოცვა-კურთხევით აქ აღდგა დედათა მონასტერი.
მეფეთა სიგელ-გუჯრებში შემონახული ხახულის ღვთისმშობლისადმი მიძღვნილი შესხმა საფუძვლად დაედო ხატის სავედრებელ ლოცვას:
"ტომებით ასულო ადამისაო და მადლით დედაო ღმრთისაო, რომელი ხსნისათვის ჩვენისა აღიძრა წყალობით მაღალი იგი, და სათნო ყოფითა მამისათა და წინა მძღვრობითა სულისა წმიდისათა მაღალი იგი ძე ღმრთისა ძედ შენდა იქმნა, და ღმრთეებით უქცეველმან შეიმოსა ბუნება ადამისი, და დახსნა მწუხარება ევასი და ნაშობთა მისთა, ჭეშმარიტო სალხინებელო კაცთა ბუნებისაო, ნოვესზე წყლით რღუნისაებრ ცოდვათა ჩუენთა წარმღუნელო, უფლისა საყვარელისა აბრაჰამისა კარავო და ღმრთისა დამტევნელო, დავით პირველისა მამისა შენისა დაუჭნობელო ვარდო, სოლომონისა ქებაო ქებათაო, რომელსა გარე მოგადგენ სამეოცნი ძლიერნი, იაკობის კიბეო ცად მიმართ აღწევნულო, არონის კვერთხო უცხო სახედ აღყვავებულო, მოსეს მიერ ხილულო მაყუალო ცეცხლ შეუხებელო, ხეო შვენიერო იესეს ძირთაგან აღმოცენებულო, ესაიას მიერ ღრუბლად სულმცირედ სახელ დებულო, ამბაკომისგან მთად ღმრთისად ჩრდილოვნად მოსწავებულო, ყოველთა წინასწარმეტყველთა ჭეშმარიტო მოსწავებაო, მოციქულთა მიერ მრავალ სახედ ქადაგებულო, მოწამეთა სიხარულო და მღვდელთ მოძღვართა სიქადულო, პატიოსანო ძღვენო კაცთა ნათესავისაო, სახელ დიდო და ქალწულო დედობით ახალო, მზესა ქვეშე ყოვლისავე სჯულისა ქებათასა აღმატებულო, შენ, პატიოსანო, ყოვლად წმიდაო ხახულისა ღვთისმშობელო, მიითვალე შესაწირავი ესე სულისა ჩვენისა სახსრად და ცოდვათა ჩვენთა შესანდობელად, და ნაცვლად გვაგენ ღვთისა მიერ წყალობანი შენნი და ამიერითგან კეთილისა მიმართ გვიძღოდი და გვიცევდ და გვფარევდ ყოველთა დღეთა ცხოვრებისა ჩვენისათა. ამინ.
კადნიერებისათვის საქმისა ამის შემნდობელ გვექმენ."